Pierwotnie miary długości wywodziły się od wielkości poszczególnych części ciała i podstawowych czynności nimi wykonywanych ( palec, piędź, stopa, krok, sążeń (siąg) - długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, łokieć). Podobnie ustalane były miary w całym starożytnym świecie i w związku z tym były bardzo zróżnicowane regionalnie i lokalnie. W Babilonie wykształcił się np. system wagowy sześćdziesiętny, który w połączeniu z fenickim systemem dziesiętnym stał się podstawą systemy greckiego. W starożytnym Rzymie system wagowy opierał się na układzie dwunastkowym. Starożytny Rzym przejął i przystosował system miar greckich, równolegle były stosowane system attycki i rzymski. Systemy te rozpowszechniły się w całym basenie M. Śródziemnego i wywarły wpływ na późniejsze systemy europejskie. Oto ważniejsze jednostki miar antycznych. Miary attyckie: długości: stadion (177,6m) = 9600 palcom = 600 stopom = 400 łokciom = 240 krokom = 100 sążniom = 60 prętom = 6 pletrom; pojemności produktów sypkich: mydymn (51,8 l) = 6 hekteus = 12 hemiekteon = 48 chojniks = 96 hemichojnikion = 192 kotyle = 384 kyatos; pojemności płynów: metretes (39,39 l) =12 hous = 144 kotyle; masy: 1 talent = 60 min = 3000 staterów = 6000 drachm = 36 000 oboli. Miary rzymskie: długości: mila (1478m) = 500 prętom (pertica) = 100 krokom (passus) = 5000 stopom (pes); powierzchni: saltus = 4 centuriae = 200 haeradia = 400 jugera = 800 actus quadratus = 3200 dima = 1 152 000 scrupula (pręt2 o boku 10 stóp) = 11 520 000 stopom2 (pes quadrata); pojemności płynów: amphora (26,2 l) = 2 urnae = 8 congii = 48 sexstarii = 80 librae = 96 heminae = 192 quartarii = 384 acetabula = 576 cyathi; masy: libra (272,84 g później 327,45 g) = 12 wspomniano przez wieki całe w handlu stosowano zróżnicowane, uznawane lokalnie, umowne miary i wagi, będące przyczyną konfliktów kupieckich. Podobnie było w Polsce. Jak pisze A. Brückner, Encyklopedia staropolska: Co województwo, co powiat, co miasto Inna waga i łokieć, inszy garniec, korzec Bezprawie, nierząd wielki, inaczej trudno rzec. Nie miasta, każdy kupiec ma osobne miary, Na które sfałszowane sprzedaje towary. Niejednokrotnie podejmowano próby ujednolicenia miar. W 1764 roku sejm koronacyjny Stanisława Augusta zatwierdził ustawę przyjmującą za wzorce miary warszawskie: łokieć ( cm), funt (0,4057 kg), kwartę ( litra), garniec (2,827 litra) i korzec (120,6 litra, który po wszej Koronie jednakowy warszawski być ma... Po upadku politycznym Polski ponownie nastąpiło pomieszanie miar polskich z narzuconymi przez państwa zaborcze. System metryczny. Pierwszy system metryczny opracowano we Francji w okresie rewolucji francuskiej 1789-99 przez komisję uczonych. Przyjęto w nim, że metr jest długością jednej dziesięciomilionowej kwadrantu wielkiego koła Ziemi (połówki południka) przechodzącego przez Paryż, a kilogram - masą, jaką ma czysta woda o objętości jednej tysięcznej części metra sześciennego (tj. jednego litra) w temperaturze, przy której gęstość wody osiąga wartość maksymalną. Stosownie do tych definicji przyjętych w 1795 roku wykonano z platyny wzorce metra i kilograma, zatwierdzone w 1799 roku. Wielokrotności i podwielokrotności jednostek tworzy się mnożąc jednostkę przez całkowitą potęgę dziesiętną a nazwy tworzy się przez dodanie odpowiedniego przedrostka, z tym że jednostki masy tworzy się nie od kilograma a od grama. Wprowadzanie tego systemu było procesem długotrwałym. Dopiero w 1875 roku Konwencja Metryczna uznała system metryczny za system międzynarodowy. Austria wprowadziła go w 1876 roku, Niemcy w 1884, Rosja w 1918, a ZSSR w 1925. W 1818 roku w granicach Królestwa Polskiego, z inicjatywy Stanisława Staszica, opracowano nowy system miar, zwany "nowopolskim" Był on ściśle związany z systemem metrycznym, choć zrezygnowano z podziału dziesiętnego i zachowano dawne nazwy miar. Podstawową jednostką długości była 1 linia równa 2 mm, kwarta odpowiadała objętości 1 litra, 1 granik równał się 8 miligramom. Nowopolskie miary: długości: sążeń = 3 łokcie = 6 stóp = 72 cale = 864 linie = 1728 milimetrów łokieć = 2 stopy = 4 ćwierci = 24 cale = 288 linii = 576 milimetrów stopa = 288 mm: ćwierć = 6 cali = 144 mm; cal = 12 linii = 24 milimetry pręt = 15 stóp = 180 cali = 4320 milimetrów mila = 4 ćwierć mile = 8 półćwierć mili, czyli staje milowe = 14816 łokci = 8534,3 metrapowierzchni: sążeń kwadratowy = 36 stóp kw. morga = 300 prętów kw. = 0,55976 ha włóka = 30 morgów = haobjętości: sążeń sześcienny (kubiczny) = 216 stóp sześciennych korzec = 4 ćwierci = 32 garnce = 128 kwart = 512 kwaterek = 128 litrów garniec = 4 kwarty = 4 litry kwarta = 4 kwaterki = 1 litr kwaterka = 0,25 litra masy: cetnar = 4 kamienie = 100 funtów = 1600 uncji = 3200 łutów = 12800 drachm = 38400 skrupułów = 921600 granów = 5068800 graników = 40,550 kg kamień = 25 funtów = 10,138 kg funt = 32 łuty = kg łut = kg granik = kg Ustawa nałożyła na magistraty obowiązek sprawdzania i cechowania miar godłem państwowym. W 1849 roku wprowadzono jako obowiązujące rosyjskie pieniądze i miary. Podstawową jednostką długości był sążeń, ale różny od polskiego, jednostką wagi - pud, jednostką pojemności - wiedro (wiadro). Sążeń rosyjski = 3 arszyny = 7 stóp = 48 werszki = 84 cale = 2,1336 m; arszyn = 71,12 cm; fut (stopa) = 30,48 cm; werszek = 4,44 cm; cal = 2,54 cm pud = 40 funtów = 16,38 kg wiadro - 12,289 litra Miary rosyjskie były miarami urzędowymi, lecz, na co dzień w handlu stosowano także miary nowopolskie obok warszawskich i umownych lokalnych (np. kubeł drozdowski). Po wprowadzeniu systemu metrycznego w zaborze pruskim w 1872 roku i austriackim w 1886 roku pojawiły się w użytku również miary metryczne. Dekret o miarach z dnia 8 lutego 1919 roku, podpisany przez Piłsudskiego, jeden z pierwszych aktów ustawodawczych niepodległego państwa, uznawał system metryczny jako obowiązujący w Polsce. Jednostki miar w systemie metrycznym 1 km (kilometr) = 1000 m (metr) 1 m = 10 dm (decymetr) = 100 cm 1 cm (centymetr) = 10 mm (milimetr) 1 kmk (kilometr2) = 100 ha (hektar) 1 ha = 100 a (ar) = 10 000 m2 1 m3 = (m sześć.) = 1000 dm3 1 dm3 = 1000 cm3, 1 cm3 = 1000 mm3 1 hl (hektolitr) = 100 l (litr) 1 l = 10 decylitrow = 100 centyl. 1 t (tona) = 1000 kg (kilogram) 1 kg = 100 dekagram = 1000 g (gram) 1 g = 1000 mg (miligram) 1 centnar metr = 1 kwintal = 100 kg Nazwy i oznaczenia przedrostków wyrażających wielokrotności i podwielokrotności jednostek SI. deka (da) =10, hekto (h) = 100, kilo (k) = 1000, mega (M) = 1 000 000, giga (G) = 1 000 000 000, tera (T) = 1 000 000 000 000, decy (d) = 0,1, centy (c) = 0,01, mili (m) = 0,001, mikro (µ) = 0,000 001, nano (n) = 0,000 000 001, piko (p) = 0,000 000 000 001, Niemetrycznym systemem najszerzej rozpowszechnionym i nadal stosowanym jest anglosaski układ jednostek miar zdefiniowany jednak przez odniesienie do metra i kilograma, oparty na jednostce długości jard (yard) = 0,9144 metra, 1 cal (inch) = 1/36 jarda = 25,4 mm i jednostce masy funt (pount) = 0,453 592 37 miar metrycznych na anglosaskie i odwrotnie. Długości 1 cm = 0,3937 cala, 1m = 3,2808 stopy 1 m = 1,0936 yardy 1 km = 0,6214 mili 1 cal ( inch - in) = 2,540 cm 1 stopa (feet - ft) = 12 in = 30,48 cm 1 yard - yd = 3 ft = 91,44 cm 1 mila (mile-mi) = 1760 yd =1,6093 km 1 mila morska = 1,852 kmPowierzchni 1 cm2 = 0,155 sq. inch 1 m2 = 10,7639 sq. ft 1 m2 = 1,196 sq. yd. 1 km2 = 0,3861 sq. mi. 1 ha = 2,4711 akra 1 cal2 (sq. in) = 6,4516 cm2 1 stopa2 (sq. ft) = 0,0929 m2 1 yard = 0,8361 m2 1 mila2 = 2,59 km2 1 akr = 0,4047 ha Wagi 1 g = 5 karatów 1 g = 0,0353 uncje 1 kg = 2,2046 funty 1 tona = 191,3744 stones 1 karat = 0,2 g 1 uncja (oz) = 28,35 g 1 funt (lb) = 16 oz = 0,4535 kg 1 stones = 5,2254 kgObjętości 1 cm3 = 0,0352 uncje (br) 1 litr = 3,7854 pint 1 litr = 0,8799 kwarty (br) 1 uncja3(br, fluid) = 28,413 cm3 1 pint (br) = 0,5683 l 1 kwarta(br) = 1,1365 l 1 cm3 = 0,0338 uncje (US) 1 litr = 2,1134 pint (US) 1 litr = 1,0567 kwarta (US) 1 litr = 0,2642 galona (US) 1 uncja (US) = 29,5735 cm3 1 pint (US) = 0,4732 l 1 kwarta (US) = 0,9464 l 1 galon (US) = 3,7854 l Jednostki miar temperatury. Temperatura mierzona jest w stopniach, przy czym stosowano różne skale temperatury. Ostatecznie pozostały skale Kelwina, Celsjusza, Rankine'a i Fahrenheita, - dwie ostatnie stosowane są w krajach używających angielskiego lub amerykańskiego systemu miar. Za stały punkt definicyjny przyjęto temperaturę punktu potrójnego czystej wody. Punkt potrójny to stan w jakim dana substancja może istnieć w trzech stanach skupienia. Woda w stanie ciekłym, lód i para wodna są w równowadze (punkt potrójny) w temperaturze 0,01°C (273,16 K) i ciśnieniu 611,73 Pa. Przy swobodnym dostępie powietrza punkt ten dla wody wynosi 0°C. Poniżej podano temperatury punktów stałych czterech w/w skal. Temperatura Kelwinów Stopni Celsjusza Stopni Rankine'a Stopni Fahrehheita Wrzenia wody 237,15 100 671,67 212 Punktu potrójnego wody 237,16 0,01 491,688 32,018 0 stopni C 273,15 0 491,67 32 0 stopni F 255,372 -17,78 459,67 0 Zera bezwzględnego 0 -237, 15 0 -459,67 Przeliczenie temperatury Stopnie Fahrenheita na Celsjusza: X˚F = (X - 32) * (5/9) ˚C prz. 50 ˚F = (50 - 32) * (5/9) = 10 ˚C Stopnie Celsjusza na Fahrenheita: X˚C = (X * 9/5) + 32 ˚F prz: 20 ˚C = (20 * 9/5) + 32 ˚F = 68 ˚F Stopnie Celsjusza na kelwiny: X°C = (X + 273,15 ) K prz: 100°C = 100 + 273,15 = 373,15 kelwinów (K)Inne jednostki miar. Ilości: kopa = 60 szt. = 5 tuzinów (po 12 szt.) zaś 12 tuzinów to gros = 144 szt. mendel = 15 lub 16 sztuk to także kopka zboża ustawiana po skoszeniu składająca się z 8 do 16 snopków. Triangulacja od łacińskiego triangulum - trójkąt, to metoda wyznaczania współrzędnych punktów geodezyjnych w terenie za pomocą układu trójkątów tworzących sieć triangulacyjną. Utworzona sieć z wież triangulacyjnych służyła do pomiaru powierzchni ziemi. Twórcą triangulacji był holenderski uczony W. Snellius, który w 1615 roku opracował i założył pierwszą sieć triangulacyjną. W Polsce pierwsza taka sieć powstała pod koniec XVIII wieku i wykorzystywana była do 90-tych lat XX wieku, kiedy to zastąpiły ją pomiary satelitarne. Wieże triangulacyjne budowano tak, aby umieszczony na niej instrument pomiarowy znajdował się 6 metrów nad powierzchnią terenu lub przeszkodą (las, budynek) i oddalone były od siebie na odległość 20 - 30 kilometrów. Dokładnie wymierzano bazę triangulacyjną o długości 8 - 10 kilometrów i potem długości boków i powierzchnię wyznaczano na podstawie zależności trygonometrycznych. Jednostki stosowane w gospodarstwie domowym szczypta - ilość artykułów sypkich jak cukier, sól, pieprz - ilość jaka mieści się między palcami: kciukiem i wskazującym; kropla - stosowane zwykle przy odmierzaniu lekarstw, 1/20-1/10 cm3, 1g substancji wodnistej = 50-55 kropli, 1g substancji oleistej = 42=45 kropli; łyżeczka płaska - ok. 5 mililitrów (cm;) = g mąki = ok. 5g cukru = ok. 2,5 g mleka w proszku = 7 g miodu = ok. 2g kakao, oliwy = 4g; łyżka stołowa płaska- mililitrów (cm3) = 3 łyżeczki powyższe wagi należy mnożyć przez trzy; szklanka - 250 mililitrów (cm3) = ok. 150 g (15 dag) mąki = 25 dag cukru = 12 dag mleka w proszku = 35 dag miodu, oliwy = 20 dag; kwaterka - dawniej 1/16 garnca, obecnie 1/4 litra kwarta - ok. 1 litra garniec - 4 kwarty, 16 kwaterek; 32 garnce = 1 korzec; 48 garncy = 1 beczka; łubianka - ok. 2 - 2,5 kg owoców; wiadro ( kubeł) - ok. 10-12 litrów; - ćwiartka (ćwierć) - 1/4 korca ok. 30 litrów naczynie wykonane z klepek okute obręczami. Po 1819 roku korzec to 128 litrów; worek - 25,50 kg; kubik - metr sześcienny drewna, desek bez pustej przestrzeni, metr przestrzenny drewna na stosie to zwykle 0,65 kubika. Potocznymi jednostkami czasu i odległości były również pacierz i zdrowaśka czas czy odległość równoznaczny z odmówieniem Ojcze nasz... lub Zdrowaś Maryja.... W latach 60 - 80 popularnym naczyniem szklanym była musztardówka = 0,2 litra, słoik po musztardzie zastępujący szklankę w domach studenckich, hotelach robotniczych, w zakładach pracy i warunkach polowych, głównie do rozpijania Jak wspomniano początkowo posługiwano się miarami pochodzącymi od poszczególnych części ciała, a więc w dużym stopniu zależne one były od wzorca, czyli od mierzącego. Później w miarę rozwoju wymiany handlowej starano się miary ujednolicać i powstawały bardziej uniwersalne przyrządy a szczególnie odważniki musiały być okresowo legalizowane, czyli sprawdzana była ich wiarygodność i ewentualnie korygowana ołowiem. Do mierzenia długości popularną do dziś była drewniana składana metrówka (calówka), która na jednej stronie miała podziałkę centymetrową, zaś na drugiej w calach. Po niej nastały zwijane taśmy miernicze. Do odmierzania towarów płynnych i sypkich używano różnych pojemników jak: amfory, kwarty, garnce, ćwiartki, wiadra, worki czy łubianki. Wagi. Do ważenia towarów stosowano: bezmiany (przezmiany), wagi sprężynowe, szalkowe, dziesiętne i obudowane do ważenia zwierząt. Waga dziesiętna oznaczała dziesięciokrotne przełożenie na ramionach dźwigni. Położenie na szalce 10 kg równoważyło 100 kg towaru na pomoście wagi. Do 10 kg można było ważyć przesuwając odpowiednio ciężarek na suwaku obok dźwigni. Do zrównoważenia ruchomej dźwigni pustej wagi służyły dwa obrotowe ciężarki przesuwane po gwintowanym pręcie. Obecnie wszystkie przedstawione wagi zastąpione zostały przez elektroniczne wagi pomostowe, których przykład zamieszczono na ostatniej pozycji. Odważniki. Stosowane przy ważeniu odważniki dostosowane były do rodzaju wagi i dokładności ważenia. Na wagach laboratoryjnych ważono w gramach, na wagach talerzowych - w dekagramach i najwyżej do 5 czy 10 kg, na wagach dziesiętnych w kilogramach, przy czym 1 kg postawiony na szalce oznaczał 10 kg towaru. Poniżej przedstawiono różnego typu odważniki, zarówno w kilogramach jak i funtach. Zegary. Do pomiaru czasu stosowano najpierw zegary słoneczne, już od około 3 tys. lat , które budowano na placach obok świątyń itp. (Egipt, Babilonia, Chiny, Indie). Pionowa wskazówka rzucała cień na powierzchnię tarczy z podziałką godzinową. W starożytnym Egipcie, Babilonii, Grecji i Rzymie były używane też piaskowe i wodne klepsydry. W starożytności i średniowieczu używano również zegarów ogniowych w postaci świec i lampek oliwnych, w których miarą czasu była ubywająca oliwa. Za wynalazcę zegara mechanicznego uważany jest uczony chiński Liang Lingzan - 724 rok. W Europie pierwsze zegary mechaniczne pojawiły się w końcu XIII wieku i były to zegary wieżowe z jedną wskazówką, wybijające godziny. Na terenie Polski pierwsze takie zegary miał Wrocław (1368) i Gniezno (1414). W połowie XVII wieku zbudowano zegar wahadłowy, a w latach 1839-45 w Szwajcarii uruchomiono masową produkcję zegarków kieszonkowych (Patek-Philippe). Zegarki naręczne pojawiły się na początku XX wieku. Budowanym zegarom nadawano dekoracyjną oprawę już w starożytności. Dotyczyło to zarówno klepsydr , zegarów słonecznych jak i wieżowych z bogato zdobionymi tarczami i automatycznie poruszanymi zespołami figur. Różne formy zegarów przedstawiają poniższe ilustracje.

Luminancja zmienia się jednak zależnie od kąta widzenia, a sposób odbicia światła zależy od faktury powierzchni, współczynnika odbicia oraz barwy tej powierzchni (np. biała kartka papieru odbija światło inaczej niż czarna farba, a wypolerowane srebro odbije je inaczej niż szorstka tkanina). Luminancja a światłość

Wyszukiwarka haseł do krzyżówek Określenie miara powierzchni gruntów w USA posiada 1 hasło akr Powiązane określenia jednostka powierzchni gruntów, 4047 m angielska miara powierzchni angielska jednostka powierzchni gruntu miara gruntu Podobne określenia dawna miara długości i powierzchni powierzchnia figury gładka powierzchnia powierzchnia ukośna powierzchnia ziemi, teren lekki połysk powierzchni pochyła powierzchnia góry Ostatnio dodane hasła wachlarz gejszy ostry czubek strój maskaradowy znawca ludzkiego ciała stanowisko ministra organiczny rodnik kwasowy kometka lub szachy ... Garbo, szwedzka gwiazda piękny wierzchowiec kurtka polarnika

dawna miara długości i powierzchni